kovalent bileşikler ne demek?

Kovalent Bileşikler

Kovalent bileşikler, atomların elektronları paylaşarak oluşturdukları kimyasal bileşiklerdir. Bu paylaşım, atomların kararlı bir elektron konfigürasyonuna (genellikle oktet kuralı) ulaşmasını sağlar. Kovalent bağlar, iyonik bağlardan farklı olarak elektron transferi yerine elektron paylaşımı esasına dayanır.

İçindekiler

1. Giriş
2. Kovalent Bağın Oluşumu
3. Kovalent Bağ Türleri
   • Tekli Bağ
   • Çiftli Bağ
   • Üçlü Bağ
4. Polar Kovalent Bağlar
5. Apolar Kovalent Bağlar
6. Kovalent Bileşiklerin Özellikleri
7. Kovalent Bileşik Örnekleri
8. Kovalent Bileşiklerin Kullanım Alanları
9. Ayrıca Bakınız
10. Kaynakça

1. Giriş <a name="giriş"></a>

Kovalent bileşikler, genellikle ametal atomları arasında oluşur. Metaller, elektron verme eğiliminde oldukları için iyonik bileşikler oluştururken, ametaller elektron alma veya paylaşma eğilimindedir. Bu paylaşım, atomların birbirine güçlü bir şekilde bağlanmasını sağlar. Su (H₂O), metan (CH₄) ve karbon dioksit (CO₂) gibi birçok yaygın bileşik kovalent bağlarla oluşmuştur.

2. Kovalent Bağın Oluşumu <a name="kovalent-bağın-oluşumu"></a>

Kovalent bağ, iki atomun değerlik elektronlarını paylaşmasıyla oluşur. Değerlik elektronları, atomun en dış kabuğunda bulunan ve kimyasal bağ oluşumunda rol alan elektronlardır. Atomlar, değerlik kabuklarını doldurarak (genellikle 8 elektrona ulaşarak, oktet kuralı) kararlı hale gelmek isterler. Elektron paylaşımı, her iki atomun da bu kararlılığa ulaşmasına yardımcı olur.

Örneğin, iki hidrojen atomu (H) bir araya geldiğinde, her biri birer elektron paylaşarak hidrojen gazı (H₂) molekülünü oluşturur. Her hidrojen atomu, paylaşılan elektronlarla birlikte iki elektrona sahip olur ve böylece helyum'un elektron konfigürasyonuna ulaşır (dublet kuralı).

3. Kovalent Bağ Türleri <a name="kovalent-bağ-türleri"></a>

Kovalent bağlar, paylaşılan elektron çifti sayısına göre farklı türlere ayrılır:

• Tekli Bağ: İki atom arasında bir elektron çiftinin paylaşıldığı bağdır. Örneğin, metan (CH₄) molekülünde karbon ve hidrojen atomları arasında tekli bağlar bulunur.
• Çiftli Bağ: İki atom arasında iki elektron çiftinin paylaşıldığı bağdır. Örneğin, oksijen (O₂) molekülünde iki oksijen atomu arasında çiftli bağ bulunur.
• Üçlü Bağ: İki atom arasında üç elektron çiftinin paylaşıldığı bağdır. Örneğin, azot (N₂) molekülünde iki azot atomu arasında üçlü bağ bulunur.

Tekli bağlar en zayıf, üçlü bağlar ise en güçlü kovalent bağlardır. Bağ sayısı arttıkça bağ uzunluğu kısalır ve bağ enerjisi artar.

3.1 Tekli Bağ <a name="tekli-bağ"></a>

İki atom arasında bir elektron çiftinin paylaşıldığı kovalent bağ türüdür. Diğer bağ türlerine göre daha zayıftır.

3.2 Çiftli Bağ <a name="çiftli-bağ"></a>

İki atom arasında iki elektron çiftinin paylaşıldığı kovalent bağ türüdür. Tekli bağa göre daha güçlü ve kısadır.

3.3 Üçlü Bağ <a name="üçlü-bağ"></a>

İki atom arasında üç elektron çiftinin paylaşıldığı kovalent bağ türüdür. En güçlü ve en kısa kovalent bağ türüdür.

4. Polar Kovalent Bağlar <a name="polar-kovalent-bağlar"></a>

Eğer bağlanan atomların elektronegatiflik değerleri farklıysa, elektronlar eşit olarak paylaşılmaz. Daha elektronegatif olan atom, elektronları daha çok kendine çeker ve kısmi negatif yük (δ⁻) ile yüklenir. Diğer atom ise kısmi pozitif yük (δ⁺) ile yüklenir. Bu tür bağlara polar kovalent bağ denir.

Su (H₂O) molekülünde oksijen, hidrojenden daha elektronegatiftir. Bu nedenle oksijen atomu kısmi negatif yük, hidrojen atomları ise kısmi pozitif yük ile yüklenir. Bu polarite, suyun birçok önemli özelliğini belirler.

5. Apolar Kovalent Bağlar <a name="apolar-kovalent-bağlar"></a>

Eğer bağlanan atomların elektronegatiflik değerleri aynıysa veya çok yakınsa, elektronlar eşit olarak paylaşılır. Bu durumda herhangi bir kısmi yük oluşmaz ve bağ apolar kovalent bağ olarak adlandırılır.

Örneğin, hidrojen gazı (H₂) molekülünde iki hidrojen atomu arasındaki bağ apolardır çünkü her iki atomun da elektronegatifliği aynıdır.

6. Kovalent Bileşiklerin Özellikleri <a name="kovalent-bileşiklerin-özellikleri"></a>

Kovalent bileşiklerin özellikleri, bağların polaritesine ve moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine (Van der Waals kuvvetleri, hidrojen bağları) bağlıdır. Genel olarak, kovalent bileşikler aşağıdaki özelliklere sahiptir:

• Düşük Erime ve Kaynama Noktaları: Kovalent bileşikler genellikle düşük erime ve kaynama noktalarına sahiptir çünkü moleküller arasındaki çekim kuvvetleri, iyonik bileşiklerdeki iyonlar arasındaki çekim kuvvetlerinden daha zayıftır.
• Düşük Elektriksel İletkenlik: Kovalent bileşikler genellikle elektriği iyi iletmezler çünkü serbest hareket edebilen iyonlar veya elektronlar içermezler. Ancak, polar kovalent bileşikler suda çözündüklerinde iyonlaşabilir ve elektriği iletebilirler.
• Çözünürlük: Kovalent bileşiklerin çözünürlüğü, polariteye bağlıdır. Polar kovalent bileşikler genellikle polar çözücülerde (örneğin, su) çözünürken, apolar kovalent bileşikler apolar çözücülerde (örneğin, benzen) çözünür. "Benzer benzeri çözer" prensibi geçerlidir.
• Gaz, Sıvı veya Katı Hallerde Bulunabilme: Kovalent bileşikler oda sıcaklığında gaz, sıvı veya katı hallerde bulunabilirler. Molekül ağırlığı ve moleküller arası çekim kuvvetleri, fiziksel hali belirler.
• Yüksek Buhar Basıncı (Genellikle): Düşük kaynama noktalarından dolayı, genellikle yüksek buhar basınçlarına sahiptirler.

7. Kovalent Bileşik Örnekleri <a name="kovalent-bileşik-örnekleri"></a>

Kovalent bileşiklere birçok örnek verilebilir:

• Su (H₂O)
• Metan (CH₄)
• Etanol (C₂H₅OH)
• Şeker (C₁₂H₂₂O₁₁) (sakkaroz)
• Karbon dioksit (CO₂)
• Amonyak (NH₃)

8. Kovalent Bileşiklerin Kullanım Alanları <a name="kovalent-bileşiklerin-kullanım-alanları"></a>

Kovalent bileşikler, çeşitli endüstrilerde ve günlük yaşamda yaygın olarak kullanılırlar:

• İlaç Endüstrisi: Birçok ilaç, kovalent bağlarla oluşmuş organik moleküllerden oluşur.
• Polimer Endüstrisi: Plastikler ve diğer polimerler, kovalent bağlarla birbirine bağlanmış uzun zincirli moleküllerdir.
• Enerji Üretimi: Doğal gaz, petrol ve kömür gibi fosil yakıtlar, kovalent bağlarla oluşmuş hidrokarbonlardır.
• Tarım: Gübreler ve pestisitler genellikle kovalent bileşiklerdir.
• Gıda Endüstrisi: Şekerler, yağlar ve proteinler gibi birçok temel besin maddesi kovalent bileşiklerdir.

9. Ayrıca Bakınız <a name="ayrıca-bakınız"></a>

• İyonik Bileşikler
• Kimyasal Bağ
• Molekül
• Lewis Yapısı
• Van der Waals Kuvvetleri
• Hidrojen Bağı

10. Kaynakça <a name="kaynakça"></a>

• Brown, T. L., LeMay, H. E., Bursten, B. E., Murphy, C. J., & Woodward, P. M. (2012). Chemistry: The central science (12th ed.). Pearson Education.
• Petrucci, R. H., Herring, F. G., Madura, J. D., & Bissonnette, C. (2017). General chemistry: Principles and modern applications (11th ed.). Pearson Education.